Tweestatusstelsel en Asielnoodmaatregelenwet
Woensdag 2 juli- Afgelopen donderdag 26 juni vond het plenair debat Tweestatusstelsel en Asielnoodmaatregelenwet plaats. Graag deel ik hierbij mijn spreek tekst.
Voorzitter,
Er is een moment dat je als politiek moet zeggen: nu is het genoeg. Niet nog een rapport. Niet nog een taskforce. Maar daadkracht. Vandaag is zo’n moment.
We spreken over twee wetten die de contouren schetsen van iets veel groters: een fundamentele koerswijziging in het Nederlandse migratiebeleid. De invoering van een tweestatusstelsel en de Asielnoodmaatregelenwet zijn geen losse beleidsaanpassingen. Ze zijn het begin van wat hard nodig is: een nieuwe realiteit waarin Nederland weer bepaalt wie hier komt, wie hier blijft en onder welke voorwaarden.
1. De kern: grip op migratie is geen keuze, maar een noodzaak
Nederland is een open, vrije samenleving. Maar die ook kwetsbaar en moeten we actief beschermen. Onze draagkracht is niet oneindig. Gemeenten bezwijken onder de druk van de opvang. Woningzoekenden raken gefrustreerd, omdat statushouders voorgaan. Medewerkers van het COA, de IND, maar ook: wijkagenten, huisartsen – ze geven aan: we kunnen het niet meer aan.
Voorzitter, het huidige asielsysteem is niet houdbaar. Het is ook niet eerlijk. Niet eerlijk voor mensen die werkelijk bescherming nodig hebben. Niet eerlijk voor die 6.000 kinderen in de noodopvang. Niet eerlijk voor Nederlanders die zich afvragen of de overheid nog in staat is om grenzen te stellen.
De Staatscommissie demografie zegt niet voor niets dat de politiek keuzes moet durven maken op alle soorten migratie: arbeidsmigratie en studiemigratie. En vandaag staan wij hier voor asielmigratie.
2. Tweestatusstelsel – eerlijk onderscheid, heldere verwachtingen
Voorzitter, sinds de invoering van de Vreemdelingenwet 2000 maakt Nederland geen onderscheid tussen mensen die individueel worden vervolgd, en mensen die in algemene zin gevaar lopen. Beide groepen verdienen bescherming. Maar dat betekent niet dat ze dezelfde rechten nodig hebben of moeten krijgen.
Met het tweestatusstelsel zeggen we: wie subsidiaire bescherming krijgt, de B status, krijgt ook bescherming, maar niet automatisch dezelfde rechten. Nareis? Alleen onder strengere voorwaarden. Huisvesting? Niet meer automatisch. Vergunning? Tijdelijk, voorwaardelijk.
We zeggen daarmee ook: Nederland is geen vestigingsland voor iedereen. We zijn bereid bescherming te bieden, maar verwachten ook terughoudendheid, zelfredzaamheid en medewerking. Zo vergroten we het maatschappelijk draagvlak en zorgen we ervoor dat Nederland asielmigratie kan dragen – en dat is cruciaal.
Hier heb ik nog wel 2 voorstellen:
- We schaffen de asielvergunning voor onbepaalde tijd af. De VVD wil nog verder gaan: een amendement, nr 29, om de eerste vergunning voor subsidiair beschermden te beperken tot één jaar. Niet als symboolpolitiek, maar om duidelijk te maken: verblijf is niet vanzelfsprekend, het moet steeds verdiend worden.
Het is nu 5 jaar en vandaag spreken we over het voorstel van 3 jaar. Het EU MigratiePact wat in juni 2026 wordt ingevoerd, stelt een veel lager minimumvereiste namelijk1 jaar. Die wil ik ook voor Nederland. Mede namens collega Van Zanten van de BBB.
2. Met amendement 31 wil ik ervoor zorgen dat de eisen voor nareis naast huisvesting en inkomen, wordt aangevuld met zorgverzekeringsvereiste. (NB: dit amendement heb ik uiteindelijk toch ingetrokken, omdat het juridisch en praktisch lastig bleek)
3. De Asielnoodmaatregelenwet – grip, orde en normherstel
Voorzitter, dan de asielnoodmaatregelenwet. Deze gaat per direct zorgen dat asielprocedures worden ingekort, dat is goed voor de IND die alle asielaanvragen moet goedkeuren of afkeuren, maar dat is ook goed nieuws voor mensen die hier asiel aanvragen: je krijgt namelijk sneller te horen of je hier mag blijven of niet. Ook deze wet is dus evenzeer noodzakelijk.
Wie niet meewerkt aan zijn procedure, vertraagt, of saboteert, moet dat merken. Wie zich misdraagt, kan worden uitgezet. En de IND krijgt eindelijk de ruimte om aanvragen strenger, sneller en zakelijker te behandelen.
Dan de ongewenstverklaring: dat is een zwaar middel die maakt dat het verboden is voor een vreemdeling om in Nederland te zijn. Deze wet maakt het mogelijk om eerder en in meer gevallen een vreemdeling ongewenst te verklaren. Dit is vooral gericht op vreemdelingen die:
- de openbare orde verstoren;
- de asielprocedure frustreren;
- of geen recht (meer) hebben op verblijf, maar weigeren te vertrekken
De VVD wil nog een stap verder gaan: ik wil dat een ongewenstverklaring kan worden opgelegd bij aanzetting tot haat, discriminatie of geweld, inbreken, dwang, dood door schuld en vernieling. Wat ons betreft horen deze mensen niet thuis in Nederland.
Daarnaast wil de VVD dat de rechterlijke dwangsom verdwijnt. In 2024 betaalde de IND 36,8 miljoen euro aan dwangsommen aan vluchtelingen. In de praktijk is de IND dus heel veel tijd en geld kwijt, in plaats van dat dit inzetten om asielaanvragen te beoordelen. Daarom staan wij onder het amendement van de SGP, nummer 32, die regelt dat de rechterlijke dwangsom wordt afgeschaft.
4. Een tweetal vragen
1. Om na te mogen reizen, moet je behoren tot het kerngezin. Voor LHBTI’ers en anderen die niet konden trouwen is dit lastig: we kennen de zorgen. We hebben daarom de afspraak gemaakt en dit in debatten herhaald: voor deze mensen moet het mogelijk blijven om na te reizen. Zonder grote omslachtige routes. Maar dan wél zorgvuldig, wél individueel, en géén open sluiproute. Kan de minister hierop reageren.
2. Voorzitter, landen om ons heen nemen drastische maatregelen, omdat ook daar de asielketen vastloopt. Zoals een volledige stop op de nareis van subsidiair beschermden. De VVD vroeg hier al eerder naar en in mei nam deze kamer een motie aan van de BBB om dit te regelen. Hoe staat het hiermee?
5. Afsluitend
Voorzitter, we moeten het durven zeggen: we moeten ingrijpen in het asielsysteem, of je dat nou doet, omdat je hier geen vreemdelingen wilt hebben, omdat je vindt dat mensen hier humaan moeten worden opgevangen of om een andere reden: Nederland kan dit niet meer aan. Want asielopvang en vergunningen is pas de eerste stap, voor wie hier mag blijven, moeten we ook een strak integratietraject kunnen garanderen. Daarom staan we onder de motie van NSC die die afspraak uit het hoofdlijnenakkoord wil gaan realiseren.
Voorzitter, vandaag is de Kamer aan zet, aan zet om een stevige stap te zetten op asielmigratie:
- Strenge toelating.
- Tijdelijke vergunningen.
- Minder automatische rechten.
- En een harde lijn tegen misbruik.
Asiel en migratie mogen geen resultante zijn van vrijblijvendheid, maar van politieke keuzes. De VVD wil toe naar beleid dat uitgaat van selectie, controle en wederkerigheid. Een samenleving die bescherming biedt waar het moet, maar duidelijk is waar het niet kan.
Voorzitter, dit debat is niet het slotstuk, het is het begin. De VVD is bereid verder te gaan. Voor onze samenleving, voor onze rechtsstaat, en voor het behoud van draagvlak onder Nederlanders die al te lang het gevoel hebben dat ze alleen staan.
Het is tijd voor grip, voor orde, voor duidelijkheid. En daarom zeggen wij: het is nog maar het begin. Dank u wel.
Debat terugkijken?
Tweede deel: https://debatdirect.tweedekamer.nl/2025-06-26/overig/plenaire-zaal/asielnoodmaatregelenwet-13-45/onderwerp
